Rys historyczny o Matce Bożej Tenczyńskiej

W adwencie główną postacią,którą czcimy szczególnie jest Matka Boża. W naszym kościele mamy łaskami słynący obraz Zwycięskiej Matki Bożej Tenczyńskiej - Patronki Rodzin.Kiedy ksiądz proboszcz, przed miesiącem, zdjął obraz Matki Bożej Tenczyńskiej, by zrobić zdjęcia, łatwo można było zauważyć, że obraz jest malowany na desce, to samo już świadczy, że jest to stary obraz, z tyłu obrazu znajdował się napis -"renovatum Anno Domino 1882 - /odrestaurowany, czyli odnowiony/ staraniem Bractwa Trójcy Prze-najświętszej". W tamtym roku proboszczem parafii był już od kilku lat ks. Doktor Wincenty Smoczyński. W Księdze Wpisowej Tenczyńskiego Bractwa Przenajświętszej Trójcy z lat 1880-1901 pod rokiem 1882 można przeczytać- "Obraz Najświętszej Maryi Panny w bocznym ołtarzu bardzo zniszczony kosztem Bractwa Przenajświętszej Trójcy odnowiono. Obraz podziurawiony i spróchniały odnowiono i naprawiono, sukienkę odzłocono, tło obrazu wyłożono ciemno-wiśniowym utrechtem /Utrecht to rodzaj aksamitu używanego dawniej na obicia mebli/ i ramę odzłocono. Dwa krzyżyki złote, jeden tombakowy posrebrzany, wysadzany koralami, a drugi z kamyczków czeskich i jeden złoty medalionik z wyobrażeniem Pana Jezusa Ukrzyżowanego, razem sztuk pięć, jako wota pobożnych osób oraz korali nitek dziewięć, to jest sztuk 478, ważących 340 gramów, również jako ofiara pobożnych osób z parafii tutejszej złożone w roku 1879 w maju, gdy świętokradzka ręka ukradła ozdoby tego obrazu, na obrazie umieszczono. Tak odnowiony obraz w dniu 25 marca 1882 roku w uroczystość zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, przed sumą, z procesją wspaniałą przeniesiono z plebanii do kościoła i przy stosownym przemówieniu przez podpisanego, umieszczono w ołtarzu. A to wszystko niech będzie na cześć i chwałę Boga w Trójcy Świętej Jedynego. Tenczynek dnia 25 marca 1882 roku. Ks. dr Wincenty Smoczyński - proboszcz. Zapis ten świadczy, że kult Matki Bożej w kwitł w Tenczyńskiej parafii, jeśli ks. dr podjął się konserwacji obrazu to też świadczy, że obraz ten był stary i wartościowy, szkoda tylko, że nie podaje bliższych szczegółów o tym obrazie, skąd go parafia otrzymała? Czy pochodził z zamku? A może po prostu nie miał wtedy odpowiednich dokumentów, by z całą pewnością powiedzieć, że obraz jest z zamku, więc wolał, jak na razie milczeć.
Po zdjęciu sukienek z obrazu - jak relacjonuje obecny ksiądz proboszcz -wyłania się przed nami wspaniała ikona - Matka Boża w ujęciu na wprost - w szatach królewskich, trzymająca w lewej ręce Dzieciątko Jezus. Dzieciątko Jezus również ładnie ubrane, chociaż z bosymi stopami, w lewej ręce trzyma zamkniętą księgę w ciemnej oprawie, prawą podnosi do błogosławieństwa.Tło obrazu naturalne o odcieniu ciemnooliwkowym.
Ten sposób artystycznego przedstawienia postaci Matki Bożej z Dzieciątkiem na naszym Tenczyńskim obrazie świadczy, że jego pierwowzorem był powszechnie znany w Europie i Polsce obraz "Salus Populi Romani" -/Wybawienie Ludu Rzymskiego/ z Bazyliki Sancta Maria Maggiore /Matki Bożej Większej/ w Rzymie, zwanej także Bazyliką Matki Bożej Śnieżnej. Kto był w Rzymie, a wszystkim tego życzę, był na pewno i w tej Bazylice, jest to, bowiem jedna z 4 największych bazylik, które pielgrzymi obowiązkowo oglądają. Oprócz Bazyliki Watykańskiej św. Piotra, bazyliki św. Pawła za Murami, Bazyliki św. Jana na Lateranie, nawiedzają także zawsze Bazylikę Matki Bożej Większej, jest to największy kościół poświęcony Matce Bożej spośród 80 istniejących w Rzymie, stąd określenie Matka Boża Większa. A druga nazwa - Matka Boża Śnieżna wiąże się z historią jej powstania. Otóż według legendy papież Liberiusz i pewien rzymianin imieniem Jan, który to rzymianin nie mając potomstwa prosił ze swoją żoną Matkę Bożą,by przyjęła jego majątek, otóż obaj mieli podobne sny, w których Matka Boża przepowiedziała im wybudowanie kościoła w miejscu, gdzie w pełni upalnego lata spadnie śnieg,który i zimą w Rzymie należy do rzadkości. Tej samej nocy- z 4 na 5 sierpnia 352 roku Wzgórze Eskwilińskie pokryło się grubą warstwą śniegu. Przybyły na miejsce papież, w otoczeniu ludzi wytyczył w śniegu zarysy kościoła. Budowę bazyliki rozpoczęto w latach pontyfikatu Sykstusa III, kiedy jeszcze na Eskwilinie wznosiła się pogańska świątynia Junony Luciny -opiekunki rodzących kobiet. W roku 431 Sobór w Efezie ogłosił dogmat o Maryi jako Matce Boga, w rok później,dla uczczenia tego faktu zaczęto wznosić tę wspaniałą świątynię - bazylikę. Z głównej nawy Bazyliki przeniesiono w 1613 roku obraz Matki Bożej Śnieżnej do przybocznej kaplicy. Skąd pochodzi obraz i z jakiego okresu czasu dokładnie nie wiadomo. Jeden z uczonych włoskich, - Carlo Cecchelli ,twierdzi, że istnieją 3 najstarsze i do siebie podobne wizerunki Maryi, pochodzące prawdopodobnie z tego samego okresu , a mianowicie : rzymski z Santa Maria Maggiore , Madonna di San Luca z Bolonii i Matka Boża Częstochowska .Te obrazy Madonny z Dzieciątkiem przypisywane bywają niekiedy św.. Łukaszowi / San Luca / Ewangeliście, który po wniebowzięciu Matki Bożej,na prośbę chrześcijan miał namalować podobiznę Maryi Panny. Obraz ten miał być wykonany na blacie stołu, przy którym zasiadała Święta Rodzina. Św. Łukasz miał jeszcze wykonać dwa kolejne egzemplarze wizerunku Maryi,tej samej wielkości,które przekazano do Italii. Inna teoria na temat pochodzenia obrazu z Bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie podaje,że jego pierwowzór powstał w V wieku zgodnie ze schematami ikon bizantyjskich, ale w kręgu oddziaływania sztuki hellenistycznej w Egipcie..
Rzymski obraz "Salus Populi Romani " wywarł ogromny wpływ na rozwój kultu Matki Bożej w całej Europie.Stał się on jednym z najpopularniejszych wzorców malarstwa maryjnego. Do najstarszych jego kopii zaliczany jest wizerunek Maryi z początków XII wieku,przechowywany w katedrze w Viterbo w Italii. Wiele kolejnych podobizn Madonny z Dzieciątkiem wzorowanych na obrazie z Bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie wykonał malarz Antoniazzo Romano. Wielkim czcicielem i popularyzatorem tego wizerunku Maryi stał się św. Franciszek Borgiasz - generał zakonu jezuitów, który około roku 1566 uzyskał zezwolenie papieża Piusa V na sporządzenie kilku kolejnych kopii rzymskiego obrazu. Kopie te powędrowały, jak wiemy także i do Polski. Z biegiem lat popularność obrazów Maryi sięgających do tego wzorca Madonny z Bazyliki Santa Maria Maggiore przybierała w naszym kraju coraz większe rozmiary. Ten typ obrazu czczony był na terenach naszego kraju pod nazwami Matki Bożej Pocieszenia, Matki Bożej Zwycięskiej, Matki Bożej Różańcowej, Matki Bożej Szkaplerznej,i Matki Bożej Śnieżnej. Wśród nich aż 17 zostało ukoronowanych jako łaskami słynące i cudowne. Najbliżej nas w Czernej - jako Matka Boża Szkaplerzna. /Porównaj: książka Ojca Albina Sroki "Świątynie Jarosławia" - o Sanktuarium Matki Bożej Śnieżnej w Jarosławiu. Wydanej w 2005 roku./
Ten rys historyczny jest nam potrzebny o tyle,by uświadomić sobie,jak cennym wizerunkiem był obraz Madonny z Dzieciątkiem zwany " Salus Populi Romani"- Ocalenie Ludu Rzymskiego.- Jak trudno go było zdobyć, dlatego jedynymi ludźmi,którzy mogli go zdobyć w tamtych czasach - i w naszych stronach była na pewno rodzina Tenczyńskich, rodzina licząca się w ówczesnej Europie, rodzina mająca liczne powiązania towarzyskie i kościelne. To jest pewne, szukamy jednak dokumentów, że ten obraz był w posiadaniu rodziny Tenczyńskich. Dopóki nie będziemy mieć potwierdzenia w dokumentach, dopóty będą to jednak tylko przypuszczenia, jest faktem,że rodzina Tenczyńskich podarowała naszej parafii wiele rzeczy cennych,wiele obrazów, np. obraz św. Katarzyny -patronki naszej parafii- jest w 100% pewne,że jest darem rodziny Tenczyńskich, tak samo obraz św. Józefa, bo są one wymienione wprost w dokumentach,ale czy obraz Madonny, to jest,jak na razie tylko prawdopodobne. Apel do parafian,pracujących w bibliotekach, archiwach na naszym terenie, szukajmy dokumentów mogących potwierdzić pochodzenie naszego obrazu z kościoła od rodziny Terczyńskich. Historia naszego obrazu to jedno, a kult obrazu to druga sprawa, a faktem jest,ze obraz ten cieszył się i cieszy wielkim kultem, jak najstarsi żyjący świadkowie w naszej parafii mówią, przy obrazie wisiało mnóstwo wot, wota te jeden z poprzednich proboszczów wykorzystałby zrobić, a właściwie odnowić istniejące sukienki na obrazach w naszym kościele - ks. Proboszcz Mieczysław Mądrzyk, każde takie wotum to było podziękowanie za otrzymane łaski od naszej pani Tenczyńskiej. Jak najstarsi świadkowie mówią, do Tenczynka do naszej Matki Bożej - śpieszyły pielgrzymki, nawet z zagranicy. Zwycięska Pani Tenczyńska - Matka Rodzin -upraszała dla nich u swego syna potrzebne łaski. Nasza Pani Tenczyńska nawiedzi także,już niedługo nasze rodziny, przyjmijmy ją chętnie,bo tak,jak kiedyś nawiedzając świętą Elżbietę - przyniosła do jej rodziny wiele radości i szczęścia, tak samo chce,jak najwięcej darów przynieść od Swego Syna do naszych domów. Módlmy się do Niej słowami pieśni:

Polski Królowo- /o Tenczyńska Pani/- akomodacja - przed wieki przyszłaś w świętej swej ikonie.
Dziś w progi domów proszą Cię poddani, byś życie nasze wzięła w swoje dłonie.
1. Roztocz opiekę nad ojcem i matką, do Swego serca przytul nasze dzieci,
wiekiem dojrzałych umacniaj nadzieją, ogień miłości w rodzinach racz wzniecić.
2. Tak jak przyjęłaś Boga w Nazarecie, z Józefem tworząc Najświętszą Rodzinę,
Bądź Opiekunką rodzin w naszym świecie, niech pobożnością i prawością słyną.
3. Wniosłaś Jezusa pod Matczynym sercem do domu krewnej, w judejskiej krainie.
Wnoś w nasze życie Boga coraz więcej, niech Jego prawem ziemia nasza żyje.
4. A kiedy przyjdą samotne godziny, życia niedole szczęście ludzkie zgaszą
Daj naszym sercom odwagę, by wierzyć, że w każdym czasie jesteś Matką naszą.
5. Matko Nawiedzeń w Najświętszej Ikonie, zobacz jak w Kanie, czego nam potrzeba,
Niech dobroć Twoja serca nam ożywia, nie szczędź nam łaski i prowadź do nieba. / tekst- ks. Jerzy Banaśkiewicz, muzyka - ks. Wiesław Kądziela /

Ks. Stanisław Salawa
Proboszcz w Tenczynku.